در چند سال اخیر، به‌علت افزایش جمعیت و کاهش منابع طبیعی، کشاورزی سنتی دیگر پاسخگوی نیازهای تامین غذای بشر نیست. در این میان، روش‌های نوین کشت به‌ویژه هیدروپونیک (hydroponic) جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده‌اند. در این روش، گیاهان بدون نیاز به خاک و تنها با استفاده از محلول‌های مغذی در محیطی کنترل‌شده رشد می‌کنند. گلخانه‌های هیدروپونیک نیز با فراهم کردن شرایط مطلوب برای رشد گیاهانی مانند خیار، گوجه‌فرنگی و سبزیجات برگ‌دار، امکان تولید باکیفیت این گیاهان را در هر فصل از سال فراهم می‌کنند. در این مقاله پارس صنعت با اصول ساخت گلخانه هیدروپونیک آشنا می‌شویم.
بخش 1: آشنایی و مفاهیم پایه هیدروپونیک
گلخانه هیدروپونیک چیست؟ معرفی کامل سیستم کشت بدون خاک
گلخانه هیدروپونیک (hydroponic greenhouse) محیطی کنترل‌شده برای پرورش گیاهان بوده که به جای خاک در محیطی غیر از آن قرار می‌گیرند. در این روش، ریشه گیاهان داخل آبی حاوی مواد مغذی قرار گرفته یا در سینی کشت هیدروپونیک کاشته می‌شوند. برخلاف کشاورزی سنتی که مواد مغذی محلول در آب یا کود ممکن است هدر برود، در سیستم هیدروپونیک این مواد مستقیماً به ریشه می‌رسند. همین کار باعث می‌شود گیاه بهتر و سریع‌تر رشد کند، چون هر آنچه نیاز دارد به طور مستقیم در اختیارش قرار می‌گیرد.
در گلخانه هیدروپونیک، همه چیز برای رشد بهتر گیاهان طراحی می‌شود. نور به‌طور یکنواخت به گیاه می‌رسد، دما و رطوبت کنترل شده و مواد غذایی هم به اندازه کافی در اختیار گیاه قرار می‌گیرد. از طرفی دیگر، حتی اگر فضای کمی در اختیار کشاورزان باشد، گلخانه طبقاتی هیدروپونیک کمک می‌کنند تا از همان فضا بیشترین استفاده را ببرند و برداشت بیشتری داشته باشند.
مزایا و معایب گلخانه هیدروپونیک نسبت به کشاورزی سنتی
کشت هیدروپونیک در مقایسه با روش‌های کشاورزی سنتی مزایای قابل توجهی دارد، اما چالش‌هایی نیز به همراه دارد که باید در نظر گرفته شود. در ادامه به همه این موارد می‌پردازیم:
مزایا
- کشت بیشتر محصول تا 5 برابر کشت خاکی: به دلیل استفاده از طبقات کشت و جابجایی آسان گیاهان در مراحل مختلف رشد، فضای مورد نیاز برای هر گیاه کمتر از کشت سنتی خواهد بود.
- کیفیت بالاتر: میزان کیفیت محصولات در گلخانه‌های هیدروپونیک به علت محیطی کنترل شده بیشتر است.
- مصرف آب کمتر: به علت وجود لوله‌ها یا ناودان‌های مخصوص، تبخیر آب کاهش یافته و هدررفت آن را از بین می‌برند. طبق آمارها بیش از 90 درصد آب کشور در کشاورزی سنتی از بین می‌رود.
- کنترل بهتر آفات و بیماری‌ها: عدم استفاده از خاک، احتمال آلودگی به بسیاری از بیماری‌های خاکزاد را کاهش می‌دهد.
- امکان کشت گیاهان در تمام طول سال: در این روش، شما می‌توانید در تمام طول سال محصولات مورد نظرتان را کشت کنید.
معایب
- هزینه اولیه بالا: نصب لوازم گلخانه هیدروپونیک مانند پمپ‌ها، مخازن و غیره نیازمند سرمایه‌گذاری اولیه قابل توجهی خواهد بود.
- افزایش مصرف انرژی: تجهیزات الکتریکی مانند پمپ‌ها و سیستم‌های روشنایی منجر به افزایش هزینه‌های برق می‌شوند.
- نیاز به مهارت تخصصی: زراعت هیدروپونیک به دانش کافی در زمینه گیاهان و مدیریت محلول‌های غذایی نیاز دارد و بدون تجربه کافی ممکن است به نتیجه مطلوب نرسد.
در مطلب بعدی با محصولاتی که می‌توانید با این روش پرورش دهید، می‌پردازیم.
چه گیاهانی را می‌توان در گلخانه هیدروپونیک کشت کرد؟
اگر صاحب فروشگاه مواد غذایی، رستوران یا بازار محلی هستید و به دنبال راهی برای متمایز کردن محصولات کشاورزی‌تان می‌گردید، کشاورزی عمودی و هیدروپونیک (آبکشت) می‌تواند یک مزیت رقابتی برایتان تلقی شود. زیرا این روش به شما امکان می‌دهد با مصرف 90٪ آب کمتر نسبت به کشاورزی قدیمی در فضایی کوچک مثل پشت‌بام یا زیرزمین، سالانه مقادیر زیادی سبزی تازه تولید کنید.
گیاهان مناسب برای هیدروپونیک شامل موارد زیر می‌شوند:
بخش2: راه‌اندازی برای تازه‌کارها در کشت هیدروپونیک
صفر تا صد گلخانه هیدروپونیک
اولین قدم در راه‌اندازی گلخانه هیدروپونیک، تعیین اندازه و مکان آن است. اندازه گلخانه شما باید با اهداف شما هماهنگ باشد. آیا به دنبال یک گلخانه شخصی کوچک هستید یا یک گلخانه صنعتی هیدروپونیک بزرگ؟
بودجه نیز نقش مهمی دارد. زیرا این مورد به شما کمک می‌کند تا تصمیمات هوشمندانه‌ای در مورد اندازه گلخانه و امکاناتی که می‌توانید تهیه کنید، بگیرید.
یکی از ساده‌ترین و قدیمی‌ترین روش‌های کشت بدون خاک، کشت گندم در سینی هیدروپونیک است. این روش که سابقه‌ای چند هزار ساله در ایران باستان (سبزه عید نوروز) دارد، تنها با استفاده از آب، نور مصنوعی و سینی علوفه هیدروپونیک انجام می‌شود. در این روش، دانه‌های گندم پس از خیساندن، روی یک سینی یا سطح صاف قرار می‌گیرند و روزانه چند بار با اسپری یا مه پاش گلخانه (greenhouse fogger)، رطوبت لازم برای جوانه‌زنی و رشد آنها تامین می‌شود. در این روش، نیازی به کود شیمیایی یا خاک نیست و معمولا طی 7تا 10 روز، علوفه‌ای سالم برای مصرف دامی آماده خواهد بود. به علت همین سادگی، این روش برای تازه‌کارها و حتی برای دام‌هایی در خانه نیز بسیار محبوب است.
اما اگر بخواهید یک قدم جلوتر بروید و گیاهانی مانند ریحان، نعناع، کاهو یا سبزیجات سبک‌تری را با روشی مدرن‌تر کشت کنید، سیستم ویک (Wick System) بهترین گزینه برای شروع خواهد بود. در این روش به پمپ یا برق نیاز ندارد و فقط با یک مخزن، چند طناب نمدی و بستر کشت مانند الیاف نارگیل، رس و مواد متخلخل، گیاهان می‌توانند به‌آرامی مواد مغذی مورد نیازشان را دریافت کرده و رشد کنند. این روش انتخاب عالی برای تازه‌کارانی است که می‌خواهند بدون دردسر وارد دنیای هیدروپونیک شوند.
در ادامه مراحل صفر تا صد ساخت گلخانه هیدروپونیک برای تازه کارها را شرح می‌دهیم:
- تهیه بذر گندم سالم و بدون آلودگی و شکستگی با قوه نامیه بالا
- شست‌وشو و ضدعفونی بذرها با آب ولرم (و در صورت تمایل، محلول وایتکس یا سرکه رقیق)
- خیساندن بذرها به مدت 8 تا 12 ساعت در آب
- خالی کردن آب و قرار دادن بذرها در ظرف دربسته به مدت 24 ساعت برای جوانه‌زنی اولیه (در تاریکی)
- پهن کردن بذرها به صورت یکنواخت روی سینی‌های هیدروپونیک
- اسپری روزانه آب یا استفاده از مه‌پاش 2 تا 3 بار در روز برای حفظ رطوبت
- قرار دادن سینی‌ها در مکانی با نور مصنوعی
- کنترل دما و رطوبت محیط (دمای مناسب: 18 تا 24 درجه سانتی‌گراد)
- برداشت علوفه تازه پس از 7 تا 10 روز زمانی که ارتفاع گیاه به حدود 15 تا 20 سانتی‌متر رسید
با رعایت این نکات، می‌توانید یک سیستم هیدروپونیک ساده داشته باشید!
نحوه ساخت گلخانه هیدروپونیک از طراحی تا اجرا
ساخت گلخانه هیدروپونیک به شما این امکان را می‌دهد تا گیاهان را بدون خاک پرورش دهید. در ادامه مراحل طراحی تا نحوه ساخت گلخانه هیدروپونیک را برایتان توضیح می‌دهیم:
1. برنامه ریزی برای ساخت گلخانه
ابتدا باید تصمیم بگیرید که کدام گیاهان را در گلخانه پرورش دهید. این انتخاب به آب، دما و درآمد گلخانه هیدروپونیک و عواملی دیگر بستگی دارد. امروزه چندین سیستم هیدروپونیک وجود دارد که شامل سیستم‌های DWC (Deep Water Culture)،NFT (Nutrient Film Technique) و غیره هستند که هرکدام ویژگی‌ها و مزایای خاص خود را دارند. یکی از آنها را متناسب با گیاهی که می‌خواهید کشت کنید، انتخاب نمایید.
با توجه به میزان فضای موجود و نوع گیاهان، ابعاد گلخانه را مشخص کنید. همچنین انتخاب مکان مناسب برای گلخانه هیدروپونیک اهمیت زیادی دارد.
2. خرید تجهیزات لازم برای گلخانه هیدروپونیک
در لیست تجهیزات گلخانه هیدروپونیک می‌توانید از لوله‌های فلزی، چوبی یا پلاستیک مقاوم استفاده کنید. مهم است که ساختار محکم باشد و قابلیت تحمل وزن تجهیزات را داشته باشد. پلاستیک مقاوم یا شیشه نیز می‌تواند برای پوشش گلخانه استفاده شود. پلاستیک‌های UV مقاوم بهترین انتخاب هستند. خرید پمپ‌ها، لوله‌ها، مخازن آب و مواد مغذی در قدم بعدی قرار دارد و باید به گونه‌ای باشند که جریان آب و مواد مغذی را به درستی به ریشه گیاهان برسانند. اگر گلخانه در فضای بسته باشد، باید از لامپ‌های رشد گیاه LED یا فلورسنت برای تأمین نور استفاده کنید.
3. راه‌اندازی سیستم آبیاری و تغذیه گیاهان
مخزن باید حاوی آب و مواد مغذی مناسب برای رشد گیاهان باشد. غلظت مواد مغذی باید به دقت کنترل شود. پمپ‌ها باید جریان آب و مواد مغذی را به ریشه گیاهان هدایت کنند. تنظیم سرعت پمپ‌ها و حجم آب نیز اهمیت زیادی دارد. دستگاه‌های اندازه‌گیری pH و EC برای کنترل کیفیت آب و مواد مغذی باید مورد استفاده قرار بگیرند.
4. کاشت گیاهان به روش هیدروپونیک
در روش کشت هیدروپونیک، گیاهان در محیطی کنترل‌شده مانند گلخانه پرورش می‌یابند. برای رسیدن به رشد مطلوب باید برخی شرایط محیطی مانند دما، نور، pH آب و میزان اکسیژن به‌طور منظم و دوره‌ای بررسی و تنظیم شوند. گیاهانی که به این روش کشت می‌شوند، روزانه به 8 تا 10 ساعت نور نیاز دارند. همچنین، تأمین اکسیژن کافی یکی از مهم‌ترین عوامل برای رشد سالم و مؤثر در این نوع کشت به‌شمار می‌رود.
pH آب نیز نقش حیاتی دارد؛ چرا که سطح نامناسب آن می‌تواند جذب مواد غذایی را مختل کند. در سیستم‌های هیدروپونیک، pH باید در بازه‌ای بین 5.5 تا 6.5 تنظیم شود. علاوه بر این، وجود دی‌اکسید کربن (CO₂) برای فرآیند فتوسنتز ضروری است و به‌طورمستقیم بر سلامت گیاه اثر می‌گذارد.
روش‌های مختلفی برای اجرای کشت هیدروپونیک وجود دارد که انتخاب هرکدام از آنها بستگی به نوع گیاه و شرایط پرورش دارد. همچنین محیط کشت در گلخانه هیدروپونیک مانند روش ویک به الیاف نارگیل، رس و مواد متخلخل نیاز دارد.
5. مراقبت از محصولات هیدروپونیک
در این مرحله باید دما و رطوبت گلخانه را به دقت کنترل کنید. این عوامل بر رشد گیاهان تأثیر زیادی دارند.
همچنین با توجه به نیاز گیاهان، مواد مغذی و کود را به مخزن اضافه کنید. کودها نقش کلیدی در رشد، سلامت و باردهی گیاهان دارند و در روش کشت هیدروپونیک نیز این اهمیت به‌خوبی مشهود است. از آنجا که در این روش، گیاهان از خاک بهره‌مند نیستند، نبود مواد معدنی و آلی می‌تواند باعث کاهش کیفیت و کمیت محصول شود. به همین دلیل، انتخاب کود مناسب یکی از مهم‌ترین عوامل در موفقیت کشت هیدروپونیک به‌شمار می‌رود.
کودهای مورد استفاده در سیستم آبکشت معمولا به دو شکل مایع و جامد در بازار عرضه می‌شوند. کودهای جامد پیش از استفاده باید در آب به‌خوبی حل شوند تا جذب گیاه آسان‌تر صورت گیرد. برخی شرکت‌های تولیدکننده، کودهای خود را بر اساس نیازهای گیاه دسته‌بندی می‌کنند؛ مانند کودهای مخصوص گل‌دهی، رشد عمومی، میوه‌دهی و غیره تا کشاورزان بتوانند با توجه به مرحله رشد، بهترین انتخاب را داشته باشند.
آخرین مرحله به برداشت گیاهان تعلق دارد. گلخانه هیدروپونیک باعث می‌شود که محصولات سالم و با کیفیتی تولید کنید، بدون اینکه نیاز به استفاده از خاک داشته باشید.
بخش 3: هزینه‌ها و درآمد گلخانه هیدروپونیک
هزینه ساخت گلخانه هیدروپونیک چقدر است؟
هزینه ساخت گلخانه به نوع محصولی که در آن کشت می‌شود بستگی دارد، چرا که برخی محصولات به تجهیزات پیشرفته‌تر و شرایط خاص‌تری نیاز دارند. همچنین، منطقه جغرافیایی نیز تاثیر مستقیمی بر هزینه‌ها دارد؛ زیرا عواملی مانند اقلیم، دسترسی به منابع و قیمت نیروی کار در مناطق مختلف فرق می‌کند.
در جدول زیر هزینه‌ها را با تفکیک مشاهده می‌کنید:
| تجهیزات | هزینه (به ازای مترمربع) |
| سازه و پوشش گلخانه | اسکلت فلزی و پوشش پلی‌کربنات یا شیشه: 400 هزار تا 700 هزار تومان |
| سیستم‌های کنترل محیطی | سیستم‌های گرمایشی، تهویه و کنترل رطوبت: 200 تا 300 هزار تومان
|
| تجهیزات نورپردازی | نورهایLED: سیصد تا 400 هزار تومان |
| سیستم‌های هیدروپونیک | مخازن آب، پمپ‌ها، سیستم‌های تغذیه‌ای و لوله‌کشی: 500 تا 700 هزار تومان |
| هزینه قطعات و اتصالات | ستون‌ها: هر متر حدود 350 هزار تومان کمان: هر مترطول 160 تا 200 هزار تومان سرتیوب: 170 تا 250 هزار تومان بادشکن: هر متر مربع 40 تا 70 هزار تومان ناودان: هر متر 2 تا 3 میلیون تومان
|
| نصب و راه‌اندازی | هزینه نیروی انسانی و نصب تجهیزات: 100 تا 200 هزار تومان |
| هزینه سیستم‌های گرمایش و سرمایش | سیستم گرمایشی تابشی: 20 تا 25 میلیون تومان سیستم سرمایشی مه و پد: حدود 20 میلیون سیستم شیدینگ: 30 هزار تومان به ازای هر متر مربع |
هزینه ساخت گلخانه 1000 متری هیدروپونیک؛ چقدر باید سرمایه‌گذاری کرد؟
به طور متوسط هزینه ساخت گلخانه 1000 متری هیدروپونیک بین 1,500,000,000 میلیارد تا 2,200,000,000 تومان در سال 1404 برآورد شده که این مبلغ به مسائلی مانند نوسان‌های بازار و قیمت دلار بستگی دارد.
میزان سوددهی گلخانه هیدروپونیک
بسیاری از افراد هنگام شنیدن کشاورزی هیدروپونیک، این سوال را می‌پرسند که آیا سوددهی این روش واقعاً به‌اندازه‌ای است که تبلیغ می‌شود یا فقط یک بزرگ‌نمایی تبلیغاتی است؟ برای پاسخ به این سوال، کافی است مقایسه‌ای ساده میان روش سنتی کشت خاکی و روش هیدروپونیک داشته باشیم.
برای مثال، درآمد گلخانه 1000 متری هیدروپونیک که محصولاتی مانند خیار، گوجه‌فرنگی یا فلفل دلمه‌ای پرورش داده می‌شود، در روش سنتی کشت خاکی، درآمد سالانه آن معمولا بین 150 تا 300 میلیون تومان تخمین زده می‌شود. اما زمانی که همین فضا با روش هیدروپونیک تجهیز شود، درآمد سالانه می‌تواند به 400 تا 600 میلیون تومان می‌رسد.
دلیل این تفاوت قابل‌توجه به افزایش کیفیت محصولات، کاهش بیماری‌های خاکزاد و امکان برداشت در چند مرحله طی سال بر می‌گردد.
درآمد گلخانه هیدروپونیک 1000 متری
در یک گلخانه 1000 متری با روش کشت هیدروپونیک، در صورت کاشت محصولاتی مانند خیار، گوجه‌فرنگی یا فلفل دلمه‌ای می‌توانید درآمدی بین 400 تا 600 میلیون تومان در سال را انتظار داشته باشید. این میزان درآمد نسبت به کشت خاکی که معمولاً بین 150 تا 300 میلیون تومان سود دارد، به‌مراتب بالاتر خواهد بود. اگرچه راه‌اندازی سیستم هیدروپونیک نیاز به سرمایه‌گذاری اولیه بیشتری دارد، اما بازگشت سرمایه معمولا طی 2 تا 3 سال نخست قابل تحقق است. در واقع، با مدیریت صحیح و انتخاب محصولات مناسب، هیدروپونیک می‌تواند به یک سرمایه‌گذاری پربازده و بلندمدت در حوزه کشاورزی تبدیل شود.
بخش 4: اقدامات قبل از اجرای گلخانه هیدروپونیک
مشاوره گلخانه هیدروپونیک؛ قبل از سرمایه‌گذاری از متخصص بپرسید
قبل از ورود به دنیای گلخانه‌های هیدروپونیک، دریافت مشاوره تخصصی از افراد باتجربه را فراموش نکنید. این نوع کشت اگرچه مزایای زیادی مانند مصرف بهینه آب، رشد سریع‌تر گیاهان و کشت بیشتر محصول دارد، اما بدون آگاهی از زیرساخت‌ها، هزینه‌ها، نوع گیاهان مناسب، سیستم‌های تغذیه و بسیاری موارد دیگر ممکن است با ریسک بالایی همراه باشد. در این مسیر، مشاوره گلخانه هیدروپونیک می‌تواند بهترین مسیر راه‌اندازی، تجهیزات مناسب و پیش‌بینی چالش‌های احتمالی را برایتان روشن کند.
طرح توجیهی گلخانه هیدروپونیک + دانلود فایل نمونه برای شروع کار
در این قسمت، ما برای شما فایلی تهیه کرده‌ایم که صفر تا صد گلخانه هیدروپونیک را نشان می‌دهد. با کلیک بررروی «طرح توجیهی گلخانه هیدروپونیک» به این مطالب دست یابید.
وام گلخانه هیدروپونیک؛ شرایط دریافت، ضمانت و بازپرداخت
در ایران، تسهیلات و وام‌های مختلفی برای احداث گلخانه‌های هیدروپونیک از طریق سازمان‌ها و بانک‌های گوناگون ارائه می‌شود. در ادامه به این موارد می‌پردازیم:
نهادهای ارائه دهنده وام گلخانه هیدروپونیک شامل وزارت جهاد کشاورزی، بانک کشاورزی، صندوق توسعه ملی و کمیته امداد امام خمینی (ره) و بنیاد برکت می‌شود.
شرایط دریافت وام نیز شامل موارد زیر است:
- داشتن مجوزهای لازم
- ارائه طرح توجیهی فنی و اقتصادی
- داشتن زمین مناسب
- نداشتن بدهی معوق بانکی و چک برگشتی
- داشتن سن قانونی (حداقل 18 سال)
- ارائه مدارک هویتی و ملکی (کارت ملی، شناسنامه)، مدارک مربوط به مالکیت زمین یا اجاره‌نامه رسمی، و سایر مدارک مورد نیاز بانک یا سازمان وام‌دهنده
نوع ضمانت مورد نیاز برای دریافت وام گلخانه هیدروپونیک بستگی به مبلغ وام و سیاست‌های بانک یا سازمان وام‌دهنده دارد. متداول‌ترین انواع ضمانت عبارت‌اند از:
- وثیقه ملکی
- ضمانت بانکی
- سفته به همراه ضامن
- تجهیزات گلخانه
وام‌های گلخانه هیدروپونیک معمولاً با شرایطی طراحی می‌شوند که به سرمایه‌گذار اجازه دهند در یک بازه زمانی معقول و متناسب با بازدهی طرح، اقساط را پرداخت کند. دوره بازپرداخت این نوع وام‌ها غالباً بلندمدت بوده و معمولاً بین 5 تا 7 سال یا حتی بیشتر در نظر گرفته می‌شود. همچنین، بسیاری از این وام‌ها شامل یک دوره تنفس 1 تا ۲2 ساله هستند تا گلخانه‌دار بتواند ابتدا گلخانه را راه‌اندازی کرده و به درآمدزایی برسد. نرخ سود این تسهیلات نیز اغلب پایین‌تر از وام‌های معمولی و در بازه 4 تا 7 درصد تعیین می‌شود. نحوه پرداخت اقساط می‌تواند به صورت ماهانه، فصلی یا سالانه و با توجه به توافق با بانک یا سازمان وام‌دهنده مشخص شود.
برای دریافت این نوع وام باید به چند نکته توجه کنید. اول آن‌که شرایط و مدارک لازم ممکن است در بانک‌ها و سازمان‌های مختلف متفاوت باشد؛ بنابراین باید پیش از اقدام، اطلاعات به‌روز از مراجع رسمی کسب شود. دوم، ارائه طرح توجیهی دقیق و قانع‌کننده می‌تواند نقش کلیدی در موفقیت درخواست وام ایفا کند. همچنین، برخورداری از سابقه اعتباری مناسب و ارائه وثیقه معتبر، احتمال تأیید وام را به‌مراتب افزایش می‌دهد.
بخش 5: بررسی نمونه‌های موفق گلخانه هیدروپونیک
بررسی تخصصی گلخانه هیدروپونیک خیار، توت فرنگی، زعفران و گوجه
در این بخش ما با نگاهی دقیق‌تر به برخی از روش‌های متداول هیدروپونیک در ایران و جهان می‌پردازیم:
| نام روش | نوع پرورش گیاه | ویژگی‌ها |
| DWC (آب عمیق) | محلول غذایی مستقیم در آب | ریشه کاملاً در محلول مغذی غوطه‌ور است،ساده و مناسب برای مبتدی‌ها |
| NFT یا تغذیه‌ای | تغذیه مداوم با جریان محلول مغذی | محلول غذایی در لوله‌ها جریان دارد و از کنار ریشه عبور می‌کند. مصرف پایین آب و مواد غذایی؛ نیازمند دقت بالا در تراز بودن کانال‌ها |
| ایروپونیک یا هواکشت | اسپری محلول غذایی روی ریشه‌ها | ریشه‌ها در هوا معلق‌اند و مواد مغذی به صورت اسپری پاشیده می‌شود. نیازمند تجهیزات دقیق پاشش |
| ویک (Wick) (فیتیله‌ای یا مکنده) | تغذیه آهسته و پیوسته | ساده‌ترین روش، بدون نیاز به پمپ، مناسب برای گیاهان کوچک با نیاز غذایی کم،تغذیه از طریق فتیله‌ای که محلول را از مخزن به ریشه‌ها منتقل می‌کند |
| قطره‌ای (Drip) | تغذیه کنترل‌شده به‌صورت قطره‌ای | مناسب برای مقیاس‌های بزرگ و گلخانه صنعتی،محلول غذایی با قطره‌چکان روی بستر گیاه چکانده می‌شود. |
| جزر و مد یا فلو (Ebb and Flow یا Flood and Drain) | پر و خالی شدن دوره‌ای سینی رشد با محلول غذایی | با هر بار پر شدن سینی، ریشه‌ها در تماس با محلول مغذی قرار می‌گیرند |
– کشت هیدروپونیک خیار در گلخانه
در کشت هیدروپونیک، امکان کنترل دقیق بر مواد مغذی،pH و اکسیژن رسانی به ریشه این گیاه وجود دارد که منجر به رشد بهتر و سریع‌تر گیاهان می‌شود. از طرفی، محیط کشت بدون خاک، خطر ابتلا به بیماری‌های منتقل شونده از خاک و همچنین برخی آفات را کاهش می‌دهد.
در گلخانه هیدروپونیک خیار، امکان کشت عمودی وجود دارد که باعث افزایش تعداد این محصول در واحد سطح می‌شود. شاید مهم‌ترین مزیت احداث گلخانه هیدروپونیک را بتوان کاشتن محصولات کشاورزی در تمام طول سال دانست!
یکی از پرسودترین محصولات در کشت هیدروپونیک، خیار بوده که پس از گوجه‌فرنگی، جایگاه دوم را از نظر حجم تولید در این نوع کشت به خود اختصاص می‌دهد. روش NFT برای کشت خیار روش مناسبی بوده، اما ممکن است به اندازه کشت در بسترهای سنتی نتیجه‌بخش نباشد. دلیل این موضوع رشد گسترده ریشه‌هاست که احتمال دارد مسیر عبور محلول غذایی در کانال‌ها را مسدود کرده و جریان آن را مختل کند.
– کشت هیدروپونیک توت فرنگی
معمولا توت فرنگی‌های تولید شده به روش هیدروپونیک از نظر اندازه، رنگ، طعم و عطر با کیفیت‌تر هستند. ازآنجایی‌که سیستم‌های هیدروپونیک می‌توانند نیاز به نیروی کار برای آبیاری، کوددهی و وجین کردن ندارند؛ بنابراین نیروی کار کاهش می‌یابد. نکته دیگری که باید در مورد کار در محیط گلخانه هیدروپونیک در نظر بگیرید، معمولا کار در این محیط از نظر ارگونومی بهتر بوده و فشار کاری کمتری به کشاورزان وارد می‌کند.
برای کاشت توت‌فرنگی به روش هیدروپونیک، محدودیتی در انتخاب میان روش‌های مختلف وجود ندارد، اما با توجه به نیازهای خاص این گیاه، سیستم‌های جزر و مد (Ebb and Flow)، قطره‌ای (Drip) و کشت در آب عمیق (DWC) عملکرد بهتری دارند.
– کشت هیدروپونیک زعفران
کشت هیدروپونیک زعفران در گلخانه یک روش مدرن بوده که هدف آن غلبه بر محدودیت‌های کشت سنتی این گیاه ارزشمند محسوب می‌شود. کشت سنتی زعفران به زمین وسیع، نیروی کار زیاد و شرایط آب و هوایی خاص بستگی دارد و تنها در یک فصل کوتاه از سال می‌توان برداشت کرد.
برای کشت هیدروپونیک زعفران، روش جزر و مد (Ebb and Flow) بهترین گزینه به‌شمار می‌رود؛ زیرا پیاز زعفران نیاز به رطوبت دائم ندارد و این روش با آبیاری دوره‌ای، هم از پوسیدگی ریشه جلوگیری کرده و هم اکسیژن‌رسانی مطلوبی به آنها می‌دهد. هزینه ساخت گلخانه هیدروپونیک زعفران با توجه به روش ذکر شده نسبت به مدل‌های دیگر قیمت کمتری دارد.
– کشت گوجه‌فرنگی هیدروپونیک
سیستم‌های هیدروپونیک برای گوجه‌فرنگی، مصرف آب را به میزان قابل توجهی (تا 90 درصد) در مقایسه با کشت سنتی کاهش می‌دهند. همچنین، محیط کشت بدون خاک خطر ابتلا به بیماری‌های خاکزاد و برخی آفات را کاهش داده و نیاز به استفاده از سموم را به حداقل می‌رساند.
گیاهان گوجه فرنگی در سیستم‌های هیدروپونیک نیز نیاز به هرس شاخه‌های جانبی (پاجوش) و قیم‌گذاری برای حمایت از رشد عمودی و تحمل وزن میوه‌ها را دارند. درامد گلخانه هیدروپونیک گوجه فرنگی به‌خصوص در فصل زمستان بسیار زیاد است.
برای پرورش گوجه‌فرنگی می‌توان از روش‌های مختلف هیدروپونیک استفاده کرد، اما انتخاب روش مناسب به شرایط محیطی و ترجیح شخصی شما بستگی دارد. یکی از روش‌های پرکاربرد در این زمینه، سیستم فلو یا جزر و مد (Ebb and Flow) بوده که به دلیل سادگی، حتی در محیط‌های خانگی نیز قابل اجراست. در این روش، محلول حاوی مواد مغذی به‌طور دوره‌ای وارد سینی رشد شده و پس از مدتی، دوباره به مخزن اصلی بازمی‌گردد.
بزرگترین گلخانه هیدروپونیک ایران و تجربه‌های موفق داخلی
بزرگترین گلخانه هیدروپونیک ایران، مجتمع گلخانه‌ای آتاویتا با نام « ارس تارلا امیر» در منطقه آزاد تجاری-صنعتی ارس قرار دارد. این مجتمع شامل چندین فاز با مجموع مساحت قابل توجهی بالغ بر 130 هکتار می‌باشد و به عنوان بزرگترین گلخانه شیشه‌ای و هیدروپونیک خاورمیانه نیز شناخته می‌شود. آتاویتا در زمینه تولید محصولاتی نظیر خیار، بادمجان، فلفل دلمه‌ای و گوجه فرنگی فعالیت دارد و بخش عمده‌ای از تولیدات خود را به کشورهای مختلف صادر می‌کند.
علاوه بر آتاویتا، پروژه‌های بزرگ دیگری نیز در زمینه کشت هیدروپونیک در ایران در حال اجرا یا بهره‌برداری هستند که نشان از توجه و پیشرفت این روش نوین در کشور دارد. برای مثال، می‌توان به بزرگترین گلخانه هیدروپونیک شمال کشور در استان گلستان با نام مجتمع گلخانه‌ای «یاسان‌دیار» گلستان در سیمین‌شهر کمیشان با سطح زیر کشت 14 هکتار اشاره کرد که به تولید فلفل دلمه‌ای می‌پردازد. همچنین، در چند وقت اخیر، خبرهایی از تجهیز سومین گلخانه بزرگ هیدروپونیک ایران در استان لرستان به سامانه‌های نانوحباب (Nano Bubbles) منتشر شده که نشان از به‌کارگیری فناوری‌های نوین در این حوزه دارد.
در ادامه به برخی از ویدئوها که از مجموعه ما پارس صنعت برای راه‌اندازی 0 تا 100 گلخانه هیدروپونیک استفاده کردند، توجه نمایید.
در ویدئوی زیر به معرفی گلخانه هیدروپونیک فلفل دلمه‌ای در شهر ازنا در استان لرستان می‌پردازیم.
در ویدئوی زیر می‌توانید بازدید شرکت پارس صنعت از گلخانه هیدروپونیک فلفل دلمه‌ای با سرکار آقای رضا جودکی(تولید کننده فلفل دلمه‌ای به روش هیدروپونیک) را مشاهده کنید. در این ویدئو شما با متراژ مناسب، زمان برداشت، عوامل کلیدی مانند دما و رطوبت و بسیاری موارد مهم دیگر آشنا می‌شوید.
در ویدئو زیر به مدت زمان احداث گلخانه، دلیل انتخاب محصول فلفل دلمه‌ای برای کشت، مخاطرات اوایل کار در راه اندازی گلخانه هیدروپونیک و برخی از اطلاعات مهم دیگر پرداخته‌ایم.
در ویدئوی زیر به سوالات متداول مانند درجات آب، PH و EC آب، مدت زمان سالم ماندن، بسته بندی و پرسش‌های مهم دیگری در مورد تولید فلفل دلمه‌ای هیدروپونیک پاسخ داده می‌شود.
بخش 6: لیست تجهیزات گلخانه هیدروپونیک
لیست تجهیزات مورد نیاز برای راه‌اندازی گلخانه هیدروپونیک
حال که فهمیدید گلخانه هیدروپونیک چیست و چه درآمدی دارد، نوبت به اطلاعاتی در مورد تجهیزات این روش کشت می‌رسد. در ادامه برخی از لوازم مورد نیاز برای احداث این نوع گلخانه را بررسی می‌کنیم:
- مخازن آب و مواد مغذی
- پمپ صنعتی
- لوله‌های آبرسانی
- لوازم و اتصالات مه پاش
- قفسه‌های کشت هیدروپونیک
- فیلتر آب
- سینی کشت هیدروپونیک
- لامپ‌های LED رشد گیاه
- تابلو برق تایمردار آبیاری
- فن سیرکوله
- فن‌های گلخانه‌ای
- رطوبت ساز التراسونیک
- مه پاش گلخانه
- دستگاه اندازه‌گیری pH
- دماسنج
- رطوبت‌سنج
- سنسورهای گلخانه‌ای
- تست‌کننده کیفیت آب
- دستگاه تصفیه آب
هرچند ساخت گلخانه هیدروپونیک به‌عنوان یکی از روش‌های نوین و پربازده در کشاورزی شهرت پیدا کرده، اما این مسیر همیشه هموار نیست و چالش‌هایی به‌همراه دارد. در این سیستم، گیاهان بدون خاک و تنها با استفاده از محلول‌های غذایی رشد می‌کنند؛ بنابراین باید شرایط محیطی به دقت کنترل شود. چالش‌های رایج گلخانه هیدروپونیک عبارت‌اند از:
- هزینه اولیه بالا برای تجهیزات و زیرساخت‌ها
- نیاز به دانش فنی و آموزش تخصصی
- حساسیت بالای گیاهان به نوسانات دما، رطوبت و ترکیب محلول غذایی
- مدیریت دقیق آفات و بیماری‌ها بدون استفاده از خاک
- وابستگی به برق
- احتمال بروز مشکلات فنی در سیستم آبرسانی یا تغذیه
برای موفقیت در ساخت گلخانه هیدروپونیک، توجه به چند اصل کلیدی لازم است. انتخاب مکان مناسب با نور کافی، طراحی دقیق سیستم‌های تهویه، گرمایش و آبیاری، انتخاب گیاهان متناسب با شرایط گلخانه، استفاده از تجهیزات باکیفیت و مقاوم و همچنین دریافت مشاوره از کارشناسان باتجربه از جمله عواملی هستند که می‌توانند ریسک را کاهش داده و مسیر موفقیت را هموارتر کنند. بدون این موارد، حتی سرمایه‌گذاری شما به نتیجه دلخواه نمی‌رسد.
پارس صنعت؛فروشنده تجهیزات گلخانه های هیدروپونیک
اگر به فکر راه‌اندازی یک گلخانه هیدروپونیک پربازده هستید، پارس صنعت، شما در این مسیر همراهی می‌کند. ما با ارائه کامل‌ترین مجموعه تجهیزات تخصصی کشت بدون خاک، از سیستم‌های آبیاری گرفته تا لوازم نورپردازی، به شما کمک می‌کنیم تا گلخانه‌ای حرفه‌ای و سودآور راه‌اندازی کنید. پیش از شروع سرمایه‌گذاری، حتما با کارشناسان ما مشورت کنید تا بهترین انتخاب‌ها را با توجه به بودجه، فضا و نوع کشت داشته باشید.
ما در پارس صنعت، تنها تجهیزات نمی‌فروشیم؛ بلکه تا رسیدن به موفقیت در کنارتان می‌مانیم!
جهت کسب اطلاعات بیشتر با شماره مندرج در سایت تماس بگیرید.
